เพลงชาติแห่งทวีป

เพลงชาติแห่งทวีป--ดนตรีวิจารณ์
โดย แดง ใบเล่ 
(โพสต์ที่นี่แล้ว ทั้งบทครับ ตีพิมพ์ใน เอ็มบีเอ ฉบับพฤศจิกายน 2552)
ทุกวันนี้มีให้ชมและฟังอยู่นับสิบ ๆ เวอร์ชันใน “ยูตูบ” แต่สมัยเมื่อยังเดินอยู่แถวท่าพระจันทร์ กรุงเทพฯ ผู้เขียนก็เคยได้ยินเพลงนี้ ครั้นมีโอกาสได้ผ่านชีวิตเสี้ยวหนึ่งในนครชิคาโก ก็เคยได้ยินเพลงนี้ ต่อมาเมื่อเดินเล่นอยู่หลายปีที่ถนน รู แซ็งต์คัตตะรีน เมืองบอร์โดส์ ประเทศฝรั่งเศส ก็ได้พบวงดนตรีวนิพกบรรเลงเพลงเดียวกันนี้บนถนนสายนั้นประจำไม่ว่าจะช่วงเทศกาลปั้ค(อีสเตอร์) หรือช่วงเทศกาลโนเอล(คริสต์มาส) เวลาขึ้นจากบอร์โดส์มาเที่ยวที่ปารีส ก็ได้ยินเพลงนี้บรรเลงอยู่บนลานหน้าพิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ศูนย์ จอร์จ ปอมปิดู เหตุการณ์เหล่านั้นแท้จริงคือกรรมเดียวกัน แต่ว่าเกิดต่างวาระกัน

เพราะฉะนั้น ผู้เขียนเคยได้สดับทั้งในทศวรรที่ 60 ในประเทศไทย ทศวรรษที่
 70 ในประเทศสหรัฐอเมริกา และทศวรรษที่ 80 ในประเทศฝรั่งเศส ปัจจุบันนี้ทำนองเพลงยังติดตามตัวทั่วทุกแห่งที่เดินทางไป ไม่ว่าจะในทะเลทรายธาระ หรือเลียบไหล่เขาหิมาลัย หรือชายทะเลรัฐโอริสสาในอินเดีย หรือบนรถทัวร์ประจำทางในประเทศไทย เพราะว่าลำนำอมตะได้อวตารเข้ามาอยู่ในเครื่องเล่น MP3 ชนิดพกพาเรียบร้อยแล้ว

เชื่อขนมครกกินได้เลย ท่านผู้อ่านหลาย ๆ ท่าน ต่างก็ล้วนมีประสบการณ์กับเพลงนี้มาเหมือนกัน บางท่านลึกซึ้งกว่าผู้เขียนเป็นไหน ๆ เพราะว่าท่านเป็นนักดนตรี ท่านเล่นเพลงนี้ได้ด้วยซ้ำ ท่านผู้อ่านแทบจะทุกท่านผู้เกิดมาโดยที่ระบบปฏิบัติการ(โอเอส)ของนิสัยฝังลึก ไม่ได้ถูกตั้งค่าผิดนัด(default value)ไว้เข้าข่าย “ชนใดไม่มีดนตรีการ” หากจะยกเว้นผู้ที่ถูกตั้งค่าผิดนัดไว้เช่นนั้นเสียแล้ว พวกเราทั้งหลายแม้ว่าเราจะยังนึกชื่อเพลงไม่ออก แต่เราหรือท่านเกือบจะทุกคนที่กำลังอ่านบทความบทนี้ ก็จะจำทำนองเพลงได้ในทันทีที่ได้ยิน

เพราะบทเพลงนี้โด่งดังข้ามทวีปทุกทวีป ตั้งแต่มณฑลควีเบ็ค ประเทศคานาดาในทวีปอเมริกาเหนือ ไปจนถึงดินแดนปันตะโกเนียสุดแผ่นดินอเมริกาใต้ ตั้งแต่เกาะทัสมาเนีย ทวีปออสเตรเลีย ไปจนใจกลางกรุงปักกิ่ง ประเทศจีน

 ท่วงทำนองมรดกโลกของเพลงนั้น ส่งสำเนียงอันมีมนตร์ขลังจับจิต
 จับใจคน แว่วขึ้นมาจากชีทมิวสิคแผ่นนี้ครับ

ถูกเด้ะเลย เพลงที่เรากำลังพูดถึงตามชี้ทมิวสิคแผ่นข้างบนนั้น ก็คือบทเพลงที่ท่านผู้อ่านมิตรรักนักเพลงหลายท่านกำลังนึกเดาอยู่ในใจนั่นเอง แล้วเมื่อเราต้องมนตร์สะกด แน่นิ่งสะดุดหยุดอยู่เบื้องหน้าลำนำแห่งเวิ้งฟ้า หินผา และเขาสูง แว่วเสียงก้องสะเทือนอารมณ์ สะท้อนลอยขึ้นมาจากโน้ตดนตรีแผ่นข้างบน ความรู้ ช่างกระจอกงอกง่อยและด้อยค่าเสียเหลือเกิน เมื่อเทียบกับ ความรู้สึก

ความรู้ ที่พยายามจะบรรยาย ความรู้สึก จากชี้ทมิวสิคแผ่นนั้น รังแต่จะสร้างความน่ารำคาญ น่าเบื่อหน่าย น่าอิดหนาระอาใจ หรือบางทีซ้ำร้ายอาจจะน่ารังเกียจ แล้วในที่สุดความรู้จะต้องโดนความรู้สึก ร้องตะโกนไล่ให้ไปเสียให้ไกลจนไม่ได้ยินเสียงกลอง ไม่ได้ยินเสียงกีตาร์ และไม่ได้ยินเสียงแพนไปพ์(โหวดแผง) เพราะฉะนั้น เสียใจด้วย! บทความบทนี้จะไม่พยายามที่เสนอความรู้อะไรต่อท่านผู้อ่าน อันที่จริงจะต้องเขียนว่า “ดีใจด้วย!” มากกว่าที่จะเขียนว่า “เสียใจด้วย!” แต่นั่นแหละไม่ว่าจะ ดีใจ หรือ เสียใจ ก็ไร้สาระปาน ๆ กัน ต่อหน้าลำนำที่แว่วเสียงดังข้ามหุบเหวแห่งกาลเวลา และเหิรข้ามฟากฟ้าสุราลัยแห่งกาลสมัย ลำนำดังกล่าวนั้น

เมื่อเราได้ชมและได้ฟังวงดนตรี BZN ประเทศเนเธอร์แลนด์ บรรเลงและร้องเพลงนี้(มีอยู่ใน ยูตูบ) ทั้งนักร้องและนักดนตรีล้วนฉายแววแห่งความปิติสุข มีแต่คนตาบอดหูหนวกเท่านั้นที่ไม่อาจรับรู้ข้อความจริงข้อนี้ได้ ครั้นได้ยินนักร้องโอเปร่าอย่าง ปลาซิโด โดมิงโก ร้องเพลงอันแสนจะสามัญเพลงนี้ (ก็มีอยู่ใน ยูตูบ)พร้อมกับได้ชมมิวสิควีดีโอที่สร้างประกอบ เราอาจเคลิ้มไปว่าได้ฟังเสียงคนธรรพ์ไร้รูป เหาะลอยตัวบรรเลงดนตรีอยู่ในเวิ้งฟ้า หว่างหินผาและเขาสูงเยี่ยมเทียมวิมานเมฆ ในมิวสิควีดีโอนั้น

แล้วถัดมาอีก เมื่อวงดนตรีสาวจีนสิบสองคนที่กรุงปักกิ่ง The 12 Girls band บรรเลงเพลงนี้ด้วยเครื่องดนตรีคลาสสิคของจีนในวงเครื่องสายผสม ด้วยท่วงท่าลีลาของปักกิ่งแห่งปัจจุบันกาลเต็มอัตรา อีกนัยหนึ่งพวกเธอผันกิริยาทุกกิริยาใน Present Tense! เห็นได้จากการพลิ้วเรือนกายชักสายซอ ความไพเราะถูกขยายมิติออกไปอย่างน่าอัศจรรย์ ซึ่งแฟนดนตรีจีนคลาสสิคก็จะไม่พลาดที่จะได้ฟังเสียงเครื่องสายชิ้นโรแมนติคที่สุดของดนตรีจีน(ตามความเห็นผู้เขียน)อันได้แก่ กู่เจิ้ง การบรรเลงเพลงนี้จะขาดเครื่องดนตรีชิ้นนี้ไปได้งัย...บ้าเปล่า? ก็เมื่อพระธิดาของพระเจ้ากรุงจีนต้องรอนแรมอำลาพระราชวังไปสู่ดินแดนชายขอบจักรวรรดิ์ แบบไปแล้วไปลับ เธอก็มีเพียงกู่เจิ้งเท่านั้นเป็นมิตรในยามยาก แล้วท่านผู้อ่านจะเห็นเองว่าเวลาบรรเลงเพลงนี้ หมวยทั้งสิบกว่าคนนั้น...ล้วนแล้วแต่เก่งและสวยขาดทุกคน ท่านผู้อ่านสามารถฟังและชมการบรรเลงอันยากจะลืมลงของพวกเธอได้ในยูตูบเช่นเดียวกัน

เนื้อเพลงชาติแห่งทวีปอันลือลั่นเพลงนั้น ตามต้นตำหรับว่าไว้อย่างนี้...

Yaw kuntur llaqtay urqupi tiyaq
maymantam qawamuwachkanki,
kuntur, kuntur
apallaway llaqtanchikman, wasinchikman
chay chiri urqupi, kutiytam munani,
kuntur, kuntur.
Qusqu llaqtapim plazachallanpim
suyaykamullaway,
Machu Piqchupi Wayna Piqchup

ขออภัย ที่นำเนื้อเพลงอันตัวผู้เขียนเองก็หาอ่านรู้เรื่องไม่ มาเสนอประกอบความรู้สึกต่อท่าน แต่ว่าโธ่...กรณีของเรานี้ ความรู้ไร้ความสำคัญสิ้นเชิงจริง ๆ เราจะต้องไปรู้เรื่องมันทำไม...ไม่จำเป็นหรอก เพราะว่าเนื้อเพลงภาษาอังกฤษอันใคร ๆ ก็พอจะรู้เรื่องกันได้นั้น ก็โดนต้นตำหรับสับโขก เขาหาว่าเนื้อเพลงเวอร์ชันภาษาอังกฤษช่างต่ำตื้น ไร้สาระ...ไม่เป็นสับปะรดเผือก มันเทศมันเทียนมันฝรั่งมันแกว...และแห้ว หลงทางเข้าป่าปูนกลายเป็น “Slumdog” ไปเลย เทียบไม่ได้แม้เพียงกระผีกริ้นของเนื้อเพลงต้นฉบับ ซึ่งอ่านไม่รู้เรื่อง ข้างต้นนั้น

เวรกรรม! บังเอิญว่าผู้เขียนมีความเห็น ที่พ้องกับคำกล่าวหานั้นเสียด้วย อนิจจา! แล้วจะให้ทำงัยกะชีวิตตัวเองดี?

การที่นักร้องของวงดนตรี BZN แห่งเนเธอร์แลนด์ ร้องตามเนื้อภาษา อังกฤษอันมีผู้วิจารณ์ว่า Paul Simon and Art Garfunkel แต่งขึ้นมาต่ำเตี้ยเหมือนเต่านา เรื่องนี้ผู้เขียนก็ไม่ถือสาและไม่เสียความรู้สึก ทั้งนี้ด้วยอำนาจของมนตร์เพลง ประกอบกับความตั้งใจของนักดนตรีผู้เล่นดนตรีแต่ละชิ้นที่กล้องจับให้เห็นก็ดี โดยเฉพาะการเล่นเครื่องดนตรีชิ้นรับเชิญ(Banjo?) อันเป็นเครื่องดนตรีพิเศษจากแดนไกลไม่ใช่เครื่องดนตรีประจำวงตามปกติ ด้วยความตั้งใจของนักร้องชายและหางเครื่องหญิงก็ดี การร้องประสานเสียงมาจากด้านหลังก็ดี ตลอดจนด้วยการมีส่วนร่วมของผู้ฟังทั้งโรง เหล่านี้ทำให้เราฟังการบรรเลงในยูตูบ โดยแสร้งทำเป็นฟังเนื้อเพลงไม่รู้เรื่องเสียได้ โปรดเคาะฟังที่ (http://www.youtube.com/watch?v=R8lY3KhoOjc) สำหรับ ปลาซิโด โดมิงโก (Placido Domingo) เสียงสวรรค์ของเขาไม่ได้ร้องตามเนื้อภาษาอังกฤษ จึงไม่สะดุดฉุดความรู้สึก (ฟังที่ http://www.youtube.com/watch?v=-qmOKsDb3AY ) การบรรเลงของวงดนตรีสาวจีน เราก็ฟังกันได้สบายมากเพราะพวกเธอเล่นดนตรีอย่างเดียว ไม่ร้องประกอบ (ท่านผู้อ่านสามารถเคาะฟังได้ที่ http://www.youtube.com/watch?v=BVMXEnL8liM

ในที่สุดแห่งที่สุด...จะเป็นไปได้งัย? ฟังเพลงที่แพร่หลายระดับ เพลงชาติแห่งทวีป เราจะพากันแสร้งทำเป็นลืมฟังการร้องด้วยภาษาอิตาเลียนได้งัย? เพราะว่าสำหรับบางท่าน ซึ่งอาจจะมิใช่กรณีของพวกเราทั้งหลาย สำหรับบางท่านที่ว่านั้น ท่านไม่สามารถจะฟังเพลงใดไพเราะได้เลย ยกเว้นจะต้องฟังที่ร้องเป็นภาษาอิตาเลียน จริตได้ถูกดัดจนวิปริตถึงขนาดนั้น...คิดดู!

ต่อประเด็นนี้ ยูตูบก็มีวีดีโอรายการโทรทัศน์โบราณขาวดำของอิตาลีไว้ให้ชม การถ่ายทำเวอร์ชันนี้ถ้าเสียงไม่ดีเป็นอันเลิกกัน นักร้องสาวอิตาเลียนผอมบาง นอกจากจะน่ารักแล้ว เสียงเธอยังแฝงเสน่ห์แปลกประหลาด ต้องร้องถามดัง ๆ ว่าลูกสาวใคร? เธอชื่อ Gigliola Cinquetti ซึ่งในการชมและฟังนั้น แม้ว่าจริตของท่านผู้อ่าน จะยังไม่ได้ดัดไปจนถึงขั้นวิปริตมากมาย ท่านก็น่าจะฟังการร้องในภาษาอิตาเลียนได้ไพเราะไม่น้อย (ฟังที่ http://www.youtube.comwatch/?v=3taClBTAHTU )

ส่วนเนื้อเพลงในภาษาอื่น ที่ยอมกันว่าแม้จะไม่กินใจ ไม่กินตับไตใส้พุงระดับปอบ แต่ก็พอจะเทียบเสมอกับเนื้อเพลงภาษาต้นตำหรับ ได้แก่เนื้อร้อง ภาษาสเปน เท่านั้น ดังนี้

Oh, majestuoso cóndor de los Andes,
llévame a mi hogar, en los Andes, oh cóndor.
Quiero volver a mi tierra querida y vivir
con mis hermanos incas,
que es lo que más añoro, oh cóndor.
Espérame en Cusco, en la plaza principal,
para que vayamos a pasearnos a Machu Picchu y Huayna-Picchu.

โอ พญาอินทรีแห่งขุนเขาแอนดีส
โปรดนำข้าคืนถิ่น ในเทือกเขาแอนดีส โอ พญาอินทรี
ข้าขอกลับแผ่นดินเกิด อันเป็นที่รัก
ไปอยู่ในหมู่พี่น้องอินคา
อันข้าคิดฮอดเป็นที่สุด โอ พญาอินทรี
รอข้าในเมืองกูสโก บนลานกว้างกลางเมือง
แล้วเราจะได้เดินไปด้วยกัน บ่ายหน้าสู่ มาชู ปิคชู กับ ฮวยนา-ปิคชู
นั่นคือคำแปลอันด้อยค่า ของบทเพลงสูงส่งที่ถือเสมือนเพลงชาติของทวีปทั้งทวีป เพราะว่าทุก ๆ ประเทศในทวีปอเมริกาใต้และแม้ในอเมริกากลาง ผู้คนต่างรู้จักลำนำอันโบราณดึกดำบรรพ์ลำนำนี้กันแทบจะทุกคน พ้นจากทวีปอเมริกาใต้และทวีปอเมริกาเหนือ ผู้คนในทวีปอื่น ๆ ก็รู้จักเพลงนี้กันมิใช่น้อย ทำนองเพลงที่เราได้ยินได้ฟังกันในปัจจุบันนั้น ท่านว่ากันว่า แว่วสำเนียงทอดเนื่องดุจจะระลอกคลื่น กระเพื่อมโยนบนผืนน้ำแห่งกาลเวลา และสืบสานจดจำกันมาจากห้วงลึกอันไกลแสนไกลในยุคโบราณคดีก่อนประวัติศาสตร์ของทวีปอเมริกา โน่นเลย

โห...ขนาดนั้น?